سکته چیست؟
سکته به بروز حمله در بافت مغز گفته می شود. این اختلال ممکن است برای هر فردی و در هر زمانی به وجود بیاید. سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون رسانی یک نقطه از بافت مغز مختل شود. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد اکسیژن در اختیار سلولهای مغز قرار نمی گیرد و این سلول ها از بین میروند. زمانی که سلولهای مغز در هنگام بروز سکته از بین بروند و بمیرند توانایی عملکردی مغز کاهش می یابد. در این حالت آن دسته از فعالیت هایی که توسط یک بخش به خصوص از مغز کنترل می شده است از قبیل حافظه و کنترل عضلات بدن از بین می‌رود.
شدت از دست دادن توانایی عملکردی بدن پس از سکته مغزی به محل آسیب دیدگی و وسعت آن بستگی دارد. به عنوان مثال فردی که دچار سکته خفیف شده است با مشکلات خفیفی از قبیل احساس ضعف موقت در یک دست یا پا مواجه خواهد شد. افرادی که با سکته شدید مواجه شده اند ممکن است دچار فلج شدگی دائمی یک سمت از بدن شوند یا آنکه توانایی صحبت کردن خود را از دست بدهند. برخی از افراد پس از سکته به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند اما بیش از دو سوم آنها با اشکال مختلفی از ناتوانی مواجه خواهند شد.
فراوانی سکته مغزی در سراسر جهان
• هر سال حدود ۸۰۰ هزار نفر دچار سکته می شوند.
• برخی از آنها قبلاً سابقه سکته مغزی را داشته اند و مجدداً سکته می‌کنند.
• هر ۴۰ ثانیه یک نفر دچار سکته مغزی می شود.
• سکته مغزی چهارمین علت شایع مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا است.
• هر چهار دقیقه یک نفر بر اثر سکته مغزی فوت می کند.
• می توان تا ۸۰ درصد از بروز سکته مغزی جلوگیری کرد.
• سکته مغزی یکی از دلایل اصلی ناتوانی حرکتی در آمریکا است.
انواع سکته مغزی
به طور کلی سکته مغزی به دو دسته تقسیم میشود که در بخش زیر به آنها اشاره می کنیم.
سکته مغزی هموراژیک
پارگی آنوریسم مغزی یا نشت خفیف خون از عروق مغز که از آن تحت عنوان سکته مغزی هموراژیک یاد می شود یکی از انواع سکته مغزی است. اگر چه این نوع سکته شیوع کمتری دارد در اکثر موارد باعث مرگ بیمار میشود. در واقع این نوع سکته فقط حدود ۱۵ درصد از موارد را به خود اختصاص می‌دهد اما در حدود ۴۰ درصد از موارد منجر به مرگ میشود.
سکته مغزی ایسکمیک
یکی از عروق خونی که وظیفه خون رسانی به مغز را برعهده دارد توسط یک لخته خون مسدود می شود و باعث بروز سکته ایسکمیک خواهد شد. در صورتی که جریان خون رسانی به یک نقطه از مغز به مدت کوتاهی متوقف شود باعث ایجاد علائم و نشانه های شبه سکته خواهد شد. از این وضعیت تحت عنوان حمله ایسکمیک گذرا یاد میشود که معمولاً فقط به مدت ۲۴ ساعت طول می کشد.
علائم و نشانه های سکته مغزی
درصورتی که تصور می‌کنید شما یا یکی از اعضای خانواده شما دچار سکته شده است مطالعه بخش زیر را به شما توصیه می‌کنیم. به طور کلی توجه کردن به زمان شروع علائم و نشانه های این اختلال اهمیت بسیار زیادی دارد. مدت زمان بروز این علائم نقش مهمی را در فرایند درمان ایفا خواهد کرد.
• اختلال در تکلم و فهمیدن جملات دیگران و احساس گیجی یکی از علائم شایع این اختلال است. ممکن است فرد نتواند به خوبی صحبت کند و در درک آنچه که می شنود مشکل داشته باشد.
• فلج شدن یا بی حسی صورت، بازو یا پا یک نشانه مهم دیگر است. مکن است فرد فقط این علامت را در یک طرف از بدن خود احساس کند. از بیمار بخواهید هر دو دست خود را بالا بیاورد و هم زمان روی سرش بگذارد در صورتی که یکی از دست های او شروع به افتادن کرد به احتمال زیاد او دچار سکته شده است. دهان این افراد در هنگام خندیدن به یک طرف کج میشود.
• مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم که خود را به صورت تاری دید یا از دست دادن بینایی یک و هر دو چشم نشان می‌دهد و ممکن است فرد دچار دوبینی شود.
• برخی از بیماران با سردرد شدید و ناگهانی مواجه می شوند که می تواند با حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه یا تغییر سطح هوشیاری همراه باشد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که شما یا یکی از اعضای خانواده شما با علائم و نشانه های هشدار دهنده سکته مغزی مواجه شده است حتی اگر این علایم با نوسان همراه باشد باید فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر شما نتوانستید هر دو دست خود را بالا ببرید یا آنکه یکی از دست های شما در هنگام بالا بردن به صورت ناگهانی می افتد یا آنکه برای حرف زدن به مشکل برخورده اید باید با مرکز اورژانس تماس بگیرید و درخواست کمک نمایید.
فاکتورهای خطر در بروز سکته مغزی
به طور کلی عوامل متعددی می توانند ریسک بروز سکته مغزی را در شما افزایش دهند. برخی از این عوامل حتی می‌توانند ریسک حمله قلبی را نیز تشدید کنند. چاقی و اضافه وزن، نداشتن فعالیت جسمانی، نوشیدن الکل، مصرف مواد مخدر از قبیل کوکائین و متامفتامین ها از عواملی هستند که می‌توانند ریسک بروز سکته را افزایش دهند.
بالا بودن فشارخون، سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار، بالا بودن کلسترول، دیابت، آپنه تنفسی، بیماری‌های قلبی عروقی، عفونت قلب، نارسایی قلبی، داشتن سابقه فردی یا خانوادگی ابتلا به سکته یا حمله ایسکمیک گذرا در ابتلا به سکته مغزی نقش دارند.
افرادی که ۵۵ سال به بالا سن دارند در مقایسه با دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی قرار دارند. ریسک بروز سکته مغزی در میان نژاد آفریقایی آمریکایی بیشتر از سایر افراد است. معمولا مردان بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند. مصرف قرص ضد بارداری و هورمون درمانی که باعث بالا رفتن سطح استروژن میشود ریسک ابتلا به سکته مغزی را افزایش خواهد داد.
عوارض سکته مغزی
گاهی اوقات سکته مغزی باعث ایجاد ناتوانی جسمانی موقتی یا دائمی می شود که البته این مسئله به وسعت آسیب دیدگی مغز و مدت زمان عدم خون رسانی و اکسیژن رسانی به آن بستگی دارد. فلج شدن یک قسمت از بدن و از دست دادن توانایی حرکتی و بروز مشکل در عملکرد عضلات از عوارض شایع این اختلال محسوب می شود. فیزیوتراپی می تواند به بهبود عملکرد جسمانی این افراد برای راه رفتن، لباس پوشیدن و غذا خوردن کمک کند.
مشکل در صحبت کردن و بلعیدن مواد غذایی یکی دیگر از مشکلات ایجاد شده در سکته مغزی است که به علت از بین رفتن عملکرد عضلاتی که در انجام این کارها نقش دارند ایجاد می شود. تعداد زیادی از بیماران مبتلا به سکته مغزی حافظه خود را نیز از دست می‌دهند و در به خاطر آوردن یک موضوع و درک مفاهیم دچار مشکل خواهند شد برخی از این بیماران نمی توانند مانند گذشته از خود مراقبت کنند و به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازند به همین دلیل به کمک دیگران نیاز دارند.
جلوگیری از بروز سکته مغزی
رعایت کردن موارد زیر می تواند به شما برای جلوگیری از ابتلا به سکته مغزی کمک کند:
• اگر شما دچار فشار خون بالا هستید باید حتما تحت نظر پزشک قرار بگیرید تا فشار خون شما کنترل شود.
• به میزان چربی موجود در مواد غذایی مصرفی خود دقت کنید.
• از استعمال دخانیات خودداری کنید.
• دیابت خود را با استفاده از دارو و رعایت رژیم غذایی کنترل کنید.
• در حفظ تناسب اندام خود بکوشید از مواد غذایی سالم استفاده کنید و میوه و سبزی بیشتری بخورید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• از مصرف الکل و مواد مخدر اجتناب کنید.
مترجم: لیلا عبدالملکی