سکته مغزی
سکته مغزی اختلالی است که به علت بروز خونریزی در بافت مغز یا تشکیل لخته خون در آن ایجاد می شود. در این حالت بافت مغز از دریافت اکسیژن محروم خواهد شد. عدم دریافت اکسیژن و مدت زمان بروز این مشکل در تعیین میزان آسیب دیدگی بافت مغز تاثیر به سزایی دارد.
سکته مغزی یک بیماری ناراحت کننده برای بیماران و اعضای خانواده آنها است که باعث ناتواتی حرکتی در این گروه از بیماران می شود. ریسک سکته مغزی با بالا رفتن سن افزایش می یابد. به این ترتیب افزایش تعداد افرادی که دچار سکته مغزی می شوند باعث نگرانی همه شده است. حدود ۵۵ تا ۷۵ درصد از افرادی که سکته می کنند دچار مشکلات حرکتی می شوند و کیفیت زندگی آنها کاهش پیدا می کند.
امروزه روش هایی که برای توان بخشی بیماران پس از سکته مغزی مورد استفاده قرار می گیرد بر پایه شواهد حاصل از مشاهدات بالینی و میزان آسیب دیدگی بافت مغز پس از سکته قرار دارد. پزشکان عقیده دارد که باز آموزی مغز در این گروه از بیماران یک فرایند چالش برانگیز است که مستلزم ایجاد انگیزه و تکرار برخی حرکات خاص توسط بیمار است. به این ترتیب باید از یک روش جذاب و هیجان انگیز استفاده کرد تا میزان تمایل بیمار برای همکاری با پزشک افزایش پیدا کند.
از آنجایی که روش های توان بخشی قدیمی با محدودیت هایی همراه هستند پزشکان ترجیح می دهند از روش های جدید برای توان بخشی بیماران پس از سکته مغزی استفاده کنند. در این روش های جدید بر روی توانایی و مهارت عملکردی و حرکتی بدن تمرکز می شود و با استفاده از فناوری واقعیت مجازی به بیمار کمک می شود به انجام برخی کارهای خاص بپردازد.
واقعیت مجازی
واقعیت مجازی یک فناوری کامپیوتری است که به کاربر اجازه می دهد با یک محیط شبیه سازی شده جدید ارتباط برقرار کند و بازخورد های واقعی عملکرد خود را دریافت کند. برنامه های ورزشی واقعیت مجازی پتانسیل ارائه مفاهیم آموزشی را دارند و شامل برنامه های دو بعدی و کاملا سه بعدی هستند که بیمار می تواند به خوبی با آنها ارتباط برقرار کند.
همان گونه که می دانید که واقعیت مجازی توسط شرکت های مختلف برای کاربرد در منزل و انجام بازی های کامپیوتری طراحی شده است که همین مسئله باعث افزایش محبوبیت و کم هزینه بودن آن شده است. امروزه در برخی از کلینیک های پزشکی از این برنامه ها برای اهداف مختلف از قبیل توان بخشی بیمارانی که دچار سکته مغزی و عوارض پس از آن شده اند استفاده می شود.
سکته مغزی و واقعیت مجازی
حدودا می توان گفت که دو سوم از افرادی که سکته می کنند و زنده می مانند دچار مشکلات حرکتی در دست و پا می شوند که این مسئله می تواند کیفیت زندگی آنها را دستخوش تغییرات متعدد نماید. برنامه توان بخشی معمولا باعث بهبود مشکلات حرکتی در این گروه از بیماران می شود. واقعیت مجازی نیز یک روش درمانی جدید است که امروزه از آن برای بهبود عوارض حاصل از سکته مغزی و توان بخشی در این گروه از بیماران استفاده می شود. تحقیقات متعددی که بر روی این فناوری انجام شده وجود تاثیرات مثبت آن را تایید نموده است و اکثر بیماران شاهد بهبود عملکرد جسمانی خود پس از سکته هستند.
توان بخشی پس از سکته مغزی
توان بخشی یک فرآیند بسیار مهم در برنامه درمان بیمارانی است که سکته کرده اند هدف از انجام این برنامه بهبود توانایی حرکتی آنها است. امروزه از روش های جدید برای غلبه بر عوارض پس از سکته مغزی استفاده می شود. برنامه توان بخشی می تواند بسیار گسترده و شامل جلسات متعدد فیزیوتراپی باشد. فناوری واقعیت مجازی روش جدیدی است که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به تحقیقات انجام شده بر روی این بیماران، بهبود توانایی عملکردی آنها تایید شده است.
توان بخشی مهارت حرکتی به میزان آسیب دیدگی بافت مغز و یادگیری مهارت ها و استراتژی های جدید بستگی دارد. در واقعیت مجازی از تکرار و تمرین در یک محیط جدید استفاده می شود که باعث بروز نتایج مثبت در زمینه بهبود توانایی عملکردی پس از سکته خواهد شد. از آنجایی که در این فناوری تلاش می شود حواس متعدد بیمار از قبیل بینایی، شنوایی و حرکتی تحریک شود به تدریج بیمار می تواند از اعضای مختلف بدن خود برای عکس العمل به محرک های محیطی استفاده نماید.
مدت زمان برنامه توان بخشی و نحوه انجام آن دو فاکتور بسیار مهم در میزان کارآمدی این فرایند محسوب می شود. در حال حاضر مطالعات نشان داده است که واقعیت مجازی و برنامه های ویدیویی یک استراتژی امیدوار کننده برای بهبود عملکرد حرکتی بیماران پس از سکته مغزی است.
البته بهتر است بدانید که همه بیماران می توانند متقاضی مناسبی برای انجام این روش باشند. در اکثر مطالعات که در این خصوص انجام شده است پزشکان و محققان بر روی بیمارانی که سکته خفیف تا متوسط کرده اند تمرکز کرده اند و تحقیقات چندانی بر روی بیمارانی که سکته شدید کرده اند انجام نشده است. در آینده نزدیک می توان با انجام مطالعات بیشتر تاثیرات مثبت واقعیت مجازی در کنار فیزیوتراپی و کاردرمانی پس از سکته را تایید کرد.
پیشرفت های ایجاد شده در توان بخشی پس از سکته
برنامه توان بخشی پس از سکته به سرعت در حال پیشرفت است. روش های درمانی جدید از قبیل واقعیت مجازی می توانند به بهبود مشکلات حرکتی بیمار، انجام دادن فعالیت های روزمره و حضور بیشتر او در جامعه کمک کنند. هر چه انگیزه بیشتری در بیمار برای حضور در این فناوری و همکاری با پزشک ایجاد شود و بیماران بیشتر به انجام تمرینات مخصوص در این فضا بپردازند می توانند به تدریج شاهد بهبود عملکرد خود باشند. بهبود توانایی حرکتی و رفع وابستگی و اعضای خانواده باعث می شود که انگیزه بیمار برای کمک به رفع مشکلات پس از سکته مغزی بیشتر شود.
معمولا برنامه هایی که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرد در قالب بازی و ایجاد یک محیط جدید طراحی می شوند. هنگامی که بیمار در این محیط حضور پیدا می کند به طور کامل از دنیای واقعی فاصله می گیرد و از آنجایی که کسی در آن محیط وجود ندارد که حرکات او را مشاهده کند بیمار می تواند بدون هیچ گونه نگرانی به انجام حرکات خواسته شده بپردازد.
مترجم: لیلا عبدالملکی