سکته مغزی و اهمیت توان بخشی پس از آن
سکته مغزی یکی از شایع ترین علل مشکلات سیستم عصبی در افراد بزرگسال محسوب می شود. معمولاً بهبودی پس از سکته مغزی به طور کامل رخ نمی دهد و حدود ۵۰ درصد از این بیماران دچار ناتوانی جسمانی می شوند و به همین دلیل برای انجام فعالیت های خود به دیگران نیاز خواهند داشت. به طور کلی سکته مغزی باعث می شود که بیمار به اعضای خانواده خود متکی باشد و برای انجام برخی کارها از قبیل لباس پوشیدن، حمام رفتن، غذا خوردن و مواردی از این قبیل به کمک آنها نیاز پیدا کند. به دست آوردن مجدد توانایی و قدرت عملکردی بدن پس از سکته مغزی کار بسیار دشواری است که این مسئله در خصوص بهبود عملکرد دست در مقایسه با توان بخشی عملکرد پا دشوارتر خواهد بود.
اگرچه بروز مشکل حرکتی در پاها نیز باعث بروز مشکل خواهد شد معمولا این گروه از بیماران می توانند با استفاده از دست های خود و انجام فعالیت های روزمره و کارهای ضروری شان بپردازند. عدم استفاده از اعضای بدن برای انجام فعالیت های روزمره باعث می شود که پدیده عدم به کار گیری آموخته شده در عضو آسیب دیده رخ دهد. این پدیده یک مانع مهم در مسیر توان بخشی اعضای فوقانی بدن افرادی است که دچار سکته مغزی شده اند. در تحقیقاتی که در این خصوص انجام شده اهمیت آموزش و یادگیری تمرینات مخصوص یک عضو نشان داده شده است.
واقعیت مجازی
اخیراً فناوری واقعیت مجازی یا VR در حوزه توان بخشی بیماران معرفی شده است. این فناوری جدید به بیماران کمک می کند با یک محیط شبیه سازی شده ارتباط برقرار کنند و با توجه به عملکرد که دارند به صورت مداوم و لحظه ای فیدبک دریافت نمایند.
واقعیت مجازی پتانسیل به کارگیری در برنامه توان بخشی بیماران مبتلا به اختلالات سیستم عصبی از قبیل سکته مغزی را دارد. در این روش از بیمار خواسته می شود که به انجام برخی تمرینات خواسته شده پردازد و شرایط جسمانی او بهبود یابد. فناوری واقعیت مجازی دو بعدی نیازی به عملکرد گرافیکی بسیار بالایی نرم افزار خاص ندارد. از سوی دیگر این فناوری هزینه کمتری را به بیماران تحمیل می کند. در این محیط مجازی از کامپیوتر و مانیتور و وسایل مخصوص از قبیل دستکش مخصوص و سیستم های مخصوص بازی استفاده می شود.
ورزش درمانی با استفاده از واقعیت مجازی
ورزش درمانی به یک روش درمانی مناسب و موثر برای توان بخشی بیماران پس از سکته مغزی تبدیل شده است. اکثر بیماران از خسته کننده بودن برنامه کار درمانی برای بهبود عملکرد اندام های فوقانی شکایت دارند. بهترین، هیجان انگیز ترین و جالب ترین ابزار درمانی باید باعث شود تمایل بیمار برای حضور در مرکز و ادامه دادن برنامه توان بخشی افزایش پیدا کند. برنامه توان بخشی به کمک واقعیت مجازی توسط یک محیط بسیار جالب انجام می شود. این محیط سه بعدی کامپیوتری آنقدر واقعی به نظر می رسد که بیمار با حضور در آن از دنیای واقعی فاصله می گیرد و به طور کامل در آن محیط غوطه ور می شود.
معمولاً برای طراحی سیستم های توان بخشی جدید از دستگاه های مجازی مخصوص بازی استفاده می شود. برای بهبود میزان محبوبیت واقعیت مجازی ۲ بعدی به عنوان یک روش درمانی جدید برای توان بخشی پس از سکته مغزی می توان از وسایل قابل حمل و کم هزینه استفاده کرد.
استفاده از بازی های واقعیت مجازی برای توان بخشی اندام های فوقانی
در این روش از بیمار خواسته می شود که روی یک صندلی بنشیند. سپس پزشک دستگاه تبلت را روبروی او و روی میز قرار می دهد و دستگاه را روشن می کند. در مرحله بعدی اتصالات اینترنت دستگاه را روشن می نماید. با لمس کردن صفحه تبلت یا گوشی برنامه شروع به اجرا شدن می کند. پزشک سرعت بازی و مدت زمان انجام آن، تعداد حرکات و تمرینات و میزان پیشرفت بیمار را با توجه به شرایط جسمانی و توانایی او مشخص می کند.
به عنوان مثال ممکن است هدف از برنامه توان بخشی بهبود عملکرد بازوی بیمار باشد. در این حالت بیمار در محیطی قرار می گیرد که پزشک از او می خواهد به پرتاب کردن سیب هایی که در فضای مجازی وجود دارد بپردازد. پرتاب کردن سیب باعث باز و بسته شدن بازوی بیمار خواهد شد. تکرار این حرکت به صورت مداوم باعث می شود که عملکرد بازوی او بهبود یابد.
توان بخشی توسط واقعیت مجازی
توان بخشی بیمارانی که سکته مغزی کرده اند نیازمند تکرار مداوم حرکات مخصوص یک عضو از بدن است. واقعیت مجازی یک فناوری جدید است که دارای پتانسیل بالایی می باشد و می تواند به بیمار برای انجام حرکات تکراری کمک کند و به طور کلی یک روش درمانی هدف محور است. درمان به کمک بازی می تواند باعث افزایش تمایل بیمار برای ادامه دادن برنامه توان بخشی پس از سکته مغزی شود. در این حالت فرآیند درمان دیگر خسته کننده نیست و به یک روش جالب و هیجان انگیز برای بیمار تبدیل خواهد شد.
می توان از گوشی موبایل یا لپ تاپ و تبلت به عنوان یک ابزار درمانی خانگی استفاده کرد و ارتباط موثری را بین بیمار و پزشک برقرار نمود. تحقیقاتی که بر روی این فناوری جدید و برنامه های بازی در فضای واقعیت مجازی انجام شده است حاکی از آن است که این روش می تواند به طرز قابل توجهی باعث بهبود عملکرد اعضای بدن بیمار پس از سکته مغزی شود. در تحقیقی که بر روی این گروه از بیماران انجام شده است حدود دو هفته تحت درمان با واقعیت مجازی قرار گرفتند و فرایند درمان به خوبی و بدون هیچ گونه عارضه جانبی بر روی آنها انجام شد.
برنامه توان بخشی اندام های بدن به کمک واقعیت مجازی می توانند به یک بخش بسیار مهم در درمان بیمارانی که سکته کرده اند تبدیل شود. واقعیت مجازی یک فناوری سودمند و مقرون به صرفه است که اجرای آن بسیار ساده است و با نتایج عالی همراه است.
مزایای واقعیت مجازی
معمولاً بیمارانی که دچار سکته مغزی می شوند با ناتوانی حرکتی ناشی از بهبود ناکامل سیستم حرکتی پس از سکته مواجه می شوند. ناتوانی حرکتی و وابستگی بیش از حد به اعضای خانواده و خسته کننده بودن روش های درمانی قدیمی باعث سرخوردگی این بیماران شده است. اما واقعیت مجازی با طراحی یک محیط جذاب و ایجاد انگیزه در بیمار به او برای بهبود عملکرد جسمانی کمک می کند.
پزشکان و محققان ادعا می کنند که میزان اثرگذاری واقعیت مجازی بیشتر از روش های قدیمی درمانی است. این مسئله به تاثیرات بازی از قبیل فیدبک از حرکات بیمار، ایجاد انگیزه در بیمار، ایجاد لذت و به وجود آوردن لحظات شاد برای او ارتباط دارد. این موارد باعث شده است که بیمار تلاش بیشتری برای بهبود عملکرد جسمانی خود داشته باشد و میزان اثرگذاری واقعیت مجازی در بهبود عملکرد حرکتی بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند افزایش یابد.
مترجم: لیلا عبدالملکی