بهبود عملکرد اندام های فوقانی در کودکان مبتلا به فلج مغزی
عبارت فلج مغزی به یک مجموعه از حرکات و حالات بدن گفته می شود که به نقص در سیستم مغز کودک در حال رشد ارتباط دارد. به طور کلی حدود نیمی از کودکانی که دچار فلج مغزی هستند به لحاظ عملکرد اندام های فوقانی برای انجام دادن فعالیت هایی از قبیل در دست گرفتن یک شیء به مشکل بر خورده اند. هنگامی که به مقایسه این موضوع در کودکان مبتلا به فلج مغزی با کودکانی که رشد طبیعی دارند می پردازیم متوجه می شویم که حرکت دست آنها کندتر است و قدرت کمی دارند و هنگامی که کودک دست خود را به سمت یک شیء دراز می کند حالت دست او صاف نخواهد بود.
در حال حاضر روشی که برای بهبود عملکرد اندام های فوقانی وجود دارد این است که بر روی تکرار یک فعالیت در شرایط محیطی مختلف تایید می شود و کودک شاهد بازخورد عملکرد خود خواهد بود. کودکان مبتلا به فلج مغزی به علت محدودیت حرکتی و فقدان متغیرها در محیط از قدرت و سرعت عملکردی پایینی برخوردار هستند.
واقعیت مجازی
واقعیت مجازی یک فناوری کامپیوتری جدید است که به ایجاد یک فضای مجازی و اشیا مجازی پرداخته است و امکان ارتباط و تعامل بین کاربرد محیط مجازی را فراهم می کند. این فناوری خلاقانه یک برنامه ارتباطی مناسب را ارائه کرده است که می تواند به کنترل مشکل اندام های فوقانی در کودکان مبتلا به فلج مغزی را بپردازد. در واقعیت مجازی یک محیط مناسب برای تمرین کردن طراحی می شود که کودک بتواند به خوبی در این فضا و انجام فعالیت های مناسب بپردازد و فیدبک دیداری و شنوایی دریافت کند.
یادگیری در فضای واقعیت مجازی تقریباً شبیه محیط واقعی است. در محیط مجازی یک فضای سه بعدی ایجاد شده است که بین حرکات کودک و در دنیای واقعی و فضای مجازی تعامل ایجاد می نماید. این بازنمایی فضایی امکان ارائه فیدبک دیداری با دانش عملکردی و هدایتی را فراهم می کند زیرا این دو مورد در یادگیری مهارت های کودکان مبتلا به فلج مغزی نقش مهمی را ایفا می کنند. در حال حاضر از واقعیت مجازی به عنوان یک ابزار آموزشی برای بهبود عملکرد حرکتی در کودکان فلج مغزی استفاده می شود.
کاربرد واقعیت مجازی برای آموزش به کودکان فلج مغزی
محققان در یک تحقیق از سیستم بازی مبتنی بر واقعیت مجازی برای آموزش به کودکان مبتلا به فلج مغزی که بین سنین ۸ تا ۱۲ سال قرار داشتند استفاده کرده اند. کودکان مبتلا به فلج مغزی در طول هفته یک بار تحت آموزش با واقعیت مجازی قرار می گرفتند. این جلسات عمدتاً بر روی استفاده از حرکات بازو برای تعامل با یک شیء روی صفحه کامپیوتر تمرکز داشت. محققان نتایج بدست آمده را بر اساس تست کیفیت مهارت های اندام های فوقانی ارزیابی کردند. از چهار کودکی که در این تحقیق حضور داشتند دو نفر به لحاظ مهارت های مربوط به عملکرد دست پیشرفت کرده بودند. اما نکته قابل توجهی که وجود داشت این بود که هر چهار کودک می توانستند به طور موفقیت آمیزی اشیای موجود در فضای مجازی را در دست بگیرند.
به طور کلی محققان متوجه شده اند که کودکان انگیزه بسیار زیادی پیدا کرده اند و تمایل آنها برای انجام دادن فعالیت های جسمانی که در قالب بازی ارائه می شد بیشتر شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داده که آموزش در واقعیت مجازی می تواند به ایجاد انگیزه در کودکان فلج مغزی برای تکرار یک حرکت کمک کند.
توان بخشی دست به کمک سیستم واقعیت مجازی
برنامه توان بخشی دست به کمک سیستم واقعیت مجازی توسط یک کامپیوتر شخصی، یک دستکش مخصوص و فضای مجازی سه بعدی انجام می شود. در این محیط کودکان می توانند فیدبک های دیداری و شنوایی را دریافت کنند. هنگامی که کودک دست خود را به سمت شی مورد نظر دراز می کند رنگ دست آواتار کودک روی صفحه مانیتور تغییر می کند و از خاکستری به زرد تبدیل می شود. هنگامی که هدف در محدوده مورد نظر قرار بگیرد رنگ دست آواتار به قرمز تغییر می کند و در صورتی که کودک بتواند شیء مورد نظر در فضای مجازی را لمس کند صدای ‘بنگ’ را خواهد شنید.
هدف از طراحی این تمرینات در دنیای مجازی این است که کودک نحوه برداشتن و حمل کردن یک شی را یاد بگیرد و آن را در جهات مختلف حمل کند.
به عنوان مثال در بازی پروانه، پروانه در جهات مختلف و با سرعت های متفاوت در حال پرواز است و از کودک خواسته می شود که سعی کند دست و انگشتان خود را در جهات مختلف به چرخاند تا بتواند پروانه را به دست بیاورد.
نتایج حاصل از کاربرد واقعیت مجازی در کودکان مبتلا به فلج مغزی
نتایج به دست آمده از تحقیق بر روی این چهار کودک نشان داده است که عملکرد حرکتی سه کودک از این چهار کودک بهبود یافته است و آنها توانسته اند به کمک واقعیت مجازی و آموزش در این محیط حرکات دست خود را بهینه کنند. سیستم های واقعیت مجازی به کودکان فلج مغزی اجازه می دهد که دست خود را در جهات مختلف حرکت دهند و از آنجایی که این فعالیت در قالب بازی انجام می شود کودک متوجه ناتوانی خود نیست و از تمام تلاش خود برای دستیابی به هدف مورد نظر استفاده می کند. تکرار و تمرین مهم‌ترین عاملی است که می تواند به بهبود عملکرد افراد مبتلا به ناتوانی جسمی کمک کند. تکرار و تمرین به ایجاد هماهنگی و هم کوشی عضلات در جهات مختلف کمک خواهد کرد و کودک می تواند دست خود را با سرعت بیشتری در جهات مختلف تکان دهد و شاهد موفقیت خود باشد.
سیستم های واقعیت مجازی که در این فرایند مورد استفاده قرار می گیرند قابلیت مطابقت با وضعیت جسمانی و توانایی کودک را دارند و به صورت مرحله به مرحله کودک را راهنمایی می کنند تا از یک الگوی موثر پیروی کند. کودکانی که به مدت چهار هفته تحت آموزش با برنامه های واقعیت مجازی قرار گرفته اند سطح عملکرد آنها بهبود پیدا کرده و توانستند حرکات خود را به نحو بهتری کنترل نمایند.
مترجم: لیلا عبدالملکی