دمانس چیست؟
دمانس یک اصطلاح کلی است که برای توصیف مجموعه ای از علایم و نشانه های مرتبط با کاهش سرعت حافظه و مهارت فکری به کار می رود که باعث می شود بیمار برای انجام فعالیت روزمره خود به مشکل بر بخورد. بیماری آلزایمر حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد را به خود اختصاص داده است. دمانس عروقی که پس از سکته رخ می دهد دومین نوع شایع دمانس است. البته اختلالات بسیار زیادی وجود دارد که می تواند باعث بروز علائم و نشانه های زوال عقل شود. به عنوان مثال مشکلات غده تیروئید و کمبود ویتامین ها در بروز این عارضه نقش دارند.
علائم و نشانه های زوال عقل
علائم و نشانه های زوال عقل بسیار گسترده است و ممکن است در افراد مختلف به اشکال متفاوت بروز کند. از دست دادن حافظه، بروز مشکل در ارتباطات و مهارت زبانی، بروز مشکل در تمرکز و توجه اختلال در بینایی، ناتوانی در تصمیم گیری و مواردی از این قبیل از جمله علائم شایع در این اختلال محسوب می شوند. افرادی که دچار این اختلال هستند حافظه کوتاه مدت آنها مشکل دارد و معمولا همه چیز را زود از یاد می برند، نمی توانند مسیر خود را پیدا کنند، توانایی تصمیم گیری و سایر موارد را از دست می دهند.
این بیماری یک اختلال پیشرونده است و علائم آن به آرامی شروع می شوند و به تدریج بدتر می شود. در صورتی که شما تصور می کنید دچار مشکلات حافظه شده اید یا در مهارت های فکری به مشکل برخورده اید به سادگی از کنار این موضوع رد نشوید. بهترین کار این است که هر چه زودتر به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا علت بروز این مشکل مشخص شود.
علل بروز دمانس
زوال عقل به علت آسیب دیدگی سلول های مغز به وجود می آید. این نوع آسیب دیدگی می تواند باعث اختلال در عملکرد سلول های مغز و ارتباط آنها با یکدیگر شود. در صورتی که این سلول ها نتوانند به خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند عملکرد فرد دستخوش تغییر خواهد شد. مغز دارای نقاط مختلفی است که هر یک از آنها وظیفه انجام کارهای متفاوتی از قبیل فکر کردن، حافظه، حرکت کردن، تصمیم گیری و مواردی از این قبیل را برعهده دارند. در صورتی که این نقاط دچار آسیب دیدگی شوند نمی توانند وظیفه خود را به خوبی انجام دهند به همین دلیل انواع مختلف دمانس به نوع سلول های آسیب دیده بافت مغز بستگی دارد.
تغییرات ایجاد شده در مغز که باعث زوال عقل شده است دائمی هستند و با گذر زمان بدتر می شوند. اما گاهی اوقات مسائلی از قبیل کمبود ویتامین، اختلالات غده تیروئید، مصرف بیش از حد الکل، عوارض جانبی داروها و افسردگی می تواند باعث تغییرات موقت در مغز شود و در صورتی که نسبت به رفع آنها اقدام شود مشکلات فرد نیز برطرف خواهد شد.
درمان زوال عقل
روش های مختلفی برای درمان اختلال زوال عقل وجود دارد که واقعیت مجازی که از جدیدترین روش های موجود برای درمان این بیماری است. در واقعیت مجازی از یک فضای سه بعدی استفاده می شود و شرایطی طراحی می گردد تا بیمار بتواند به خوبی با آن ارتباط برقرار کند. به خاطر آوردن خاطرات و صحنه های آشنا یک مسئله بسیار مهم در درمان بیماری زوال عقل است. در این روش اماکن و تصاویری که بیمار قبلا دیده است شبیه سازی می شود تا ذهن کاربر در هنگام دیدن آنها تحریک شود.
واقعیت مجازی و بهبود دمانس
یک برنامه واقعیت مجازی توسط برنامه نویسان استرالیایی طراحی شده است که می تواند به افراد مبتلا به زوال عقل کمک کند و حتی باعث کاهش نیاز به داروهای آرام بخش در این گروه از بیماران شود. واقعیت مجازی یک محیط کامپیوتری سه بعدی شبیه سازی شده است. در این محیط می توان با استفاده از تجهیزات الکتریکی خاص و آخرین فناوری فرد را آنقدر از دنیای واقعی دور کرد که از آن فاصله بگیرد و در دنیای مجازی غوطه ور شود. از این روش برای کمک به افراد مبتلا به زوال عقل استفاده می شود.
بازی واقعیت مجازی که توسط برنامه نویسان انجمن آلزایمر استرالیا طراحی شده است جنگل مجازی نام دارد که یک تجربه پویا محسوب می شود. در این حالت کاربر می تواند مقابل صفحه کامپیوتر بنشینید و از حرکات دست خود برای تغییر منظره ای که در حال تماشای آن است استفاده کند. در برخی از این مناظر چندین پروانه وجود دارد که در میان گل ها حرکت می کنند، یک قایق چوبی روی آب رودخانه شناور است و یک گروه از اردک های زیبا در حال شنا در رودخانه هستند.
هنگامی که محققان از این برنامه برای افراد مبتلا به دمانس استفاده کردند متوجه شدند که کیفیت زندگی آنها به طرز قابل توجهی بهبود پیدا کرده است و این مسئله باعث شده که میزان نیاز به داروهای مخصوص بیماری دمانس کاهش پیدا کند و شدت بروز این علائم کمتر شود.
واکنش خانواده بیماران در خصوص واقعیت مجازی در درمان دمانس
این بازی روی یک صفحه مانیتور بزرگ نمایش داده می شود و نیازی به هدست ندارد. دکتر تانیا پتروویچ یکی از اعضای تیم برنامه نویسان انجمن آلزایمر استرالیا که در طراحی این بازی همکاری داشته است می گوید با توجه به تحقیقات انجام شده بر روی بیماران مبتلا به دمانس متوجه شده اند که میزان مصرف داروهای آرام بخش نیز در این بیماران کاهش پیدا کرده است و این موضوع یک موفقیت بزرگ محسوب می شود.
در صورتی که بتوان میزان داروهایی که بیماران مبتلا به زوال عقل مصرف می کنند را کاهش داد کیفیت زندگی آنها بهبود پیدا خواهد کرد. برنامه به نحوی طراحی شده است که درک آن ساده باشد و بیمار بتواند بدون آموزش خاص به انجام این بازی بپردازد. در این بازی تلاش شده است که در محیط مجازی از تعداد زیادی درخت و گل استفاده شود تا بیمار بتواند به از طریق دست خود آنها را لمس کند. همه ما به خوبی می دانیم که درخت و گل از عناصری هستند که می توانند به ایجاد یک محیط آرامش بخش برای این بیماران کمک کنند.
پدر دورا اسپراتلینگ که از زوال عقل رنج می برد از اولین کاربران این بازی بوده است. دورا ادا می کند که تفاوت های محسوسی در رفتار پدرش ایجاد شده است. در حالت عادی پدر او در درک مفاهیم و مسائل مختلف مشکل داشته است اما پس از حضور در این محیط مجازی تفاوت ایجاد شده در عملکرد و رفتار او قابل مشاهده است. به طور کلی بهبود در شرایط عملکرد این گروه از بیماران کاملاً قابل توجه می باشد.
مترجم: لیلا عبدالملکی