آیا واقعیت مجازی می تواند تنبلی چشم را درمان کند؟
امروزه تکنولوژی همه گیر واقعیت مجازی پا را از صرفا یک کنسول بازی بودن فراتر گذاشته و پتانسیل های درمانی از خود نشان داده است. امروزه پزشکان از این تکنولوژی بیشتر برای درمان اختلالات روانی و فوبیا ها استفاده می کنند اما این موارد تنها مواردی نیستند که در آن واقیت مجازی می تواند به علم و صنعت پزشکی کمک کند.
در زیر به بررسی یکی دیگر از موارد استفاده ی درمان واقعیت مجازی در مواردی به غیر از اختلالات روای می پردازیم. با ما همراه باشید…
سال هاست که عارضه ای به نام چشم تنبل به عنوان عارضه درمان ناپدیر در بزرگسالان شناخته می شد، اما برخی پزشکان هستند که با انجام مطالاعت و آزمایشاتی بر این باورند که درمان تنبلی چشم برای بزرگسالان نه تنها وجود دارد، بلکه به سادگی بازی کردن یک بچه است.
یک کارآزمایی بالینی که در BMC Ophthalmology منتشر شده است، به بررسی نتایج عینی درمان واقعیت مجازی برای بیماران مبتلا به تنبلی چشم می پردازد که البته بیشتر نتیج حاصله مثبت بوده است. در این مقاله مفهوم کاربرد بازی های ویدئویی و تکنولوژی واقعیت مجازی برای درمان تنبلی چشم را مورد بررسی و تحقیق از جنبه های کلی و جزئی قرار می دهیم.
اگر چه تا حالا سال 2018 سالی پر نوسان و پر خبری بوده، هنوز هم نگاه کردن به یکی از مقالات جالب سال 2017 که در نشرییه ی BMC Ophthalmology منتشر شده است خالی از لطف نیست . بازی های ویدئویی همواره محل مباحثه ی محبوبی در محافل بوده اند، از محافل عمومی شامل گیمر ها و فیلم بازان گرفته تا محافل تخصصی همچون تحقیقات و مطالعات پزشکی.
سال های زیادی است که محققان جوانب مثبت و منفی بازی های ویدئویی را می سنجند که این امر منجر شده تا پتانسیل درمانی این بازی ها مورد توجه و بررسی دانشمندان قرار گیرد.
تنبلی چشم معمولا در بیماران دور بین وجود دارد وقتی که مغز ورود اطلاعات از چشمی که دید محو تری دارد را متوقف می کند و تنها از اطلاعات چشم سالمتر استفاده می نماید. افراد مبتلا به تنبلی چشم، معمولا بینایی سه بعدی ندارند.
در سال های اخیر محققان شروع به استفاده از بازی های ویدئویی برای درمان تنبلی چشم کرده اند. تنبلی چشم بیماری است که اغلب به عنوان کاهش بینایی در یک چشم به علت عدم تونایی هماهنگی بین چشم و مغز توصیف می شود. اگر به عبارت ساده تر بگوییم، مغز آن چشم دیگر را بیشتر دوست می دارد.
این امر می تواند ناشی از کاهش ناحیه دید بصری ناشی از وضعیت خود چشم باشد که دید یک چشم را محدود می کند.
درمان برای تنبلی چشم اغلب شامل استفاده از یک چشم بند یا قطره چشم است که دید را در یک چشم تار می کند تا از این طریق چشم “کمتر محبوب” را تشویق کند بیشتر کار کند و کانال های ارتباطی اش با مغز را بازیابی نماید .
با این حال، مطالعات نشان داده اند که این نوع درمان بیشتر برای کودکان زیر 7 سال موثر است.
درمان با بازی های کامپیوتری
به تازگی، روش های جایگزین مانند آموزش بصری دوچشمی و بازی های ویدئویی مورد توجه پزشکان و محققان قرار گرفته اند. محققان تأثیر تعامل با بازی های ویدئویی را در بیماران بزرگسال مبتلا به تنبلی چشم و کودکان بررسی کرده اند.
مطالعاتی مانند این با استفاده از کنسول های بازی، رایانه های شخصی و یا استفاده از iPad ها، انجام پذیرفت که از قضا نتایج امیدوار کننده ای نیز در بر داشت.
در آزمایشگاه مطالعات و تحقیقات بالینی خود، دکترŽiak et al استفاده از هدست Oculus Rift را با تمرین تصویری دو چشمی ترکیب کرده است که شامل ارائه محرک های کنتراست بالا به چشم های درگیر تنبلی چشم و محرک های کنتراست کم به چشم سالن می شود که از طریق تلاش می کند تعادل بصری را بین هردو چشم برقرار کند.
در این مطالعه 17 فرد بزرگسال مبتلا به تنبلی چشم، از طریق هدست Oculus Rift و بازی Diplopia که توسط Vivid Vision تولیده شده است، تحت تمرین بصری دوچشمی قرار گرفتند. در این آزمایش بیماران می توانستند بین یک بازی فضایی که در آن کاربر بایستی یک کشتی فضایی را از میان حلقه ها و موانع عبور دهد، یا یک بازی بلوک شکن انتخاب می کردند.
هر یک بازی ها به گونه ای طراحی شده بود تتا شامل یک محیط دو چشمی باشد تا بتواند مفهوم تمرین بصری دوچشمی را با اشیاء داخل بازی ترکیب کند. در بازی فضایی، موانع رنگی میان کهکشانی تنها برای چشم مبتلا به تنبلی پخش شد، در حالی که سفینه فضایی تنها برای چشم سالم پخش می شد، که از تقلب بیماران از طریق بستن چشم جلوگیری می کرد.
نتایج اولیه این تحقیق نشان داد که چشم های مبتلا به تنبلی برخی از شرکت کنندگان بهبود می یابد. Žiak et al و همکارانش نشان دادند که استفاده از آموزش بصری دو چشمی با استفاده از هدست مجازی مانند Oculus Rift در کنار آن یک درمان بالقوه مفید برای تنبلی چشم است.
علاوه بر این، این نتایج اولیه می تواند موجب ارائه یک پیش فرض پایدار برای تحقیقات آینده در زمینه ی درمان های جایگزین برای تنبلی و استفاده بالینی از درمان واقعیت مجازی باشد.
یکی از نزیت های بسیار مثبت درمان واقعیت مجازی به صرفه بودن آن است. در حالی که عمل های جراحی یا راه های سنتی ممکن است برای بیماران گران تمام شوند و نتایج چندان مثبتی هم در بر نداشته باشند، واقعیت مجازی این مشکلات را حل کرده است. چراکه هم امکان و اثر گذاری برخی درمان ها را بالا برده و هم هزینه ی درمان را کاهش داده است.
تکنولوژی واقعیت مجازی روز به روز فراگیر تر می شود و کشور به کشور توسعه می یابد، خوشبختانه سالهاست که در کشور ایران هم حضور پیدا کرده و مخاطبانش را نیز پیدا نموده است. اما استفاده ی این تکنولوژی در زمینه ی پزشکی هنوز آنچنانکه باید فراگیر نشده است.
البته خوشبختانه کلینیک پزشکی و تخصصی جایروس کلینیک در تهران اولین و تنها کلینیک تخصصی در ایران است که به این تکنولوژی مجهز بوده و دارای کادری مجرب و تحصیل کرده در این زمینه ی نوین درمانی است که میس تواند به مراجعین خدمات ارزشمندی را ارائه دهد.
محقق و مترجم : ندا ناصری