ترس از پرواز چیست؟
آیا تا به حال شده که به خاطر ترس از پرواز، سفری کاری را به تعویق بیندازید؟ یا به جای سفر با هواپیما از وسایل نقلیه دیگر مانند قطار یا اتوبوس استفاده کرده باشید؟ اگر چنین تجربه هایی را پشت سر گذاشته اید، احتمالا به ترس از پرواز دچار هستید. مطلب زیر را بخوانید تا متوجه شوید که آیا واقعا دچار ترس از پرواز هستید و اگر چنین است برای مقابله با آن باید چه کارهایی انجام دهید؟
فوبیای پرواز
حتما تا به حال اسم فوبیای پرواز را شنیده اید. فوبیا یا ترس از پرواز که به نام آئروفوبیا هم شناخته می شود، نوعی استرس است که شما ممکن است در هنگام پرواز یا کمی قبل از شروع پرواز، تجربه کنید. این پدیده اگرچه بسیار معمول و رایج است، اما اگر شدت پیدا کند و به خوبی تحت درمان قرار نگیردْ می تواند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. این ترس هم می تواند شما را از فعالیت های روزمره مثل سفرهای کاری باز دارد و هم می تواند منجر به بروز خطرات جانی برای شما شود، چون ممکن است در چنین شرایطی تنگی نفس شدید یا سکته قلبی اتفاق بیفتد.
ترس از پرواز یکی از رایج ترین ترس هایی است که در افراد وجود دارد. به طور کلی می توان گفت بین 10-40 درصد افراد با این مشکل مواجه هستند، یعنی یکی از هر سه نفر.
ترس از پرواز، چه شکل هایی دارد؟
ترس از پرواز، فقط ترس از سقوط هواپیما نیست، بعضی از افراد از هواپیماربایی می ترسند. عده ای هم ممکن است نگران خوابیدن خلبان باشند. تعداد زیادی از افراد از باز نشدن چرخ هواپیما می ترسند. افرادی هم هستند که از آتش سوزی در هواپیما می ترسند. شما ممکن است ترس های دیگری هم داشته باشید که امکان سفر با هواپیما را از شما سلب کرده باشند. اما ترس شما از هر نوع و به هر دلیلی که باشد، باید شناخته و درمان شود. برای حل این مشکل، خواندن ادامه مطلب را به شما توصیه می کنیم.
ترس از پرواز به چه شکلی بروز می کند؟
علائم ترس از هواپیما می تواند به شکل های مختلفی بروز کند. اما در حالت کلی، افزایش ضربان قلب، عرق کردن یا سرد شدن دست ها، لرزش دست، تنگی نفس، کوتاهی تنفس و احساس خفگی می توانند رایج ترین علائم باشند. لازم به یادآوری است که در حالت شدیدتر، این ترس می تواند منجر به لخته شدن خون یا سکته قلبی شود.
آیا ترس از پرواز، طبیعی است؟
البته فراموش نکنید که اگر اولین بار است که پرواز را تجربه می کنید، بروز این علائم تا حدی طبیعی است ولی اگر به ترس از پرواز دچار نباشید، این علائم به سرعت از بین می روند و در پروازهای بعدی تکرار نمی شوند.
ترس از پرواز به چه دلیل ایجاد می شود؟
دانستن دلیل ایجاد این ترس، می تواند نقطه مهمی برای یافتن مسیر درمانی باشد. اما واقعیتی که وجود دارد این است که ترس از هواپیما هیچ دلیل مشخصی ندارد. در حقیقت مجموعه ای از عوامل وجود دارند که می توانند این حالت را ایجاد کنند.
دلایل خانوادگی
مثلا این ترس می تواند به صورت ژنتیکی به شما به ارث رسیده باشد. اگر پدر یا مادر شما به فوبیای پرواز دچار بوده اند، احتمالا این ترس را به شما هم انتقال داده اند.
علاقه به فیلم های اکشن
اگر به دیدن فیلم های اکشن و هیجانی علاقه دارید، مراقب باشید، زیرا دیدن فیلم هایی که در آن ها سوانح هوایی اتفاق افتاده است هم می تواند این ترس را در شما ایجاد کند.
تجربه سانحه هوایی
اگر قبلا یک بار در یک سانحه هوایی، تجربه ترسناکی داشته اید، این کاملا بدیهی است که در پروازهای بعدی به ترس از پرواز دچار شوید. شنیدن اخبار ناگوار درباره سوانح هواپیمایی هم می تواند باعث ترس از هواپیما شود، حتی اگر خودتان این سانحه ترسناک را تجربه نکرده باشید.
گاهی ترس از پرواز از وجود ترس های دیگر ناشی می شود، مثل ترس از حالت تهوع، ترس از ارتفاع، ترس از فضاهای بسته.
آیا فوبیای پرواز همیشگی است؟
همیشه ترس از پرواز، ناشی از خود فرآیند پرواز نیست. اگر فردی قبلا سکته قلبی را تجربه کرده باشد یا به ترس از فضای بسته مبتلا باشد، ممکن است در حین پرواز هم این ترس دامنگیر او شود.
برای ترس از پرواز، دلایل دیگری وجود دارد!
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که ترس از پرواز یک فرآیند دائمی نیست. ممکن است به دلایل مختلف در زندگی، به صورت ناگهانی این ترس بروز کند. مثلا شما دچار یک بحران شغلی هستید، در یک رابطه عاطفی شکست خورده اید، ازدواج کرده اید یا بچه دار شده اید، نوسانات خلقی و تغییرات سبک زندگی شما می تواند به شکل ترس از پرواز، خود را نشان دهد.
برای غلبه بر ترس از پرواز چه باید کرد؟
در اولین قدم باید به خاطر داشت که هرچه بیشتر از پرواز کردن دوری کنید، این ترس در شما بیشتر خواهد شد. راهکارهایی برای غلبه بر ترس از پرواز وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم:
گروه درمانی
اگر شما ترس از پرواز دارید، نگران نباشید. شما تنها فردی نیستید که با این مشکل دست و پنجه نرم می کنید. افراد زیادی هستند که برای غلبه بر این مشکل، در گروه های درمانی شرکت می کنند. در این گروه ها، افراد دو تا سه بار در هفته و حتی هر روز هفته در جلساتی شرکت می کنند. آن ها از تجربه های خود صحبت می کنند یا راهکارهایی را ارائه می دهند. اگرچه این یک روش آسان و دوستانه به نظر می رسد، اما اگر فردی پر مشغله هستید یا از حضور در جمع دچار استرس می شوید، احتمالا نمی توانید از این جلسات، بهره کافی ببرید.
آشنایی با هواپیما
بعضی ها پیشنهاد می کنند اگر یاد بگیرید که هواپیما چگونه کار می کند یا اطلاعات خود را درباره سفرهای هوایی بیشتر کنید، می توانید کنترل بهتری روی اوضاع داشته باشید و همین می تواند استرس و ترس شما را کاهش دهد. براساس آمارهای رسمی ارائه شده، هواپیما یکی از ایمن ترین وسایل حمل و نقل و ارتباطی است. اگر بدانید که احتمال رخداد یک سانحه هوایی یک در یازده میلیون است، شاید با آرامش بیشتری با هواپیما پرواز کنید.
دارو درمانی
شاید به شما توصیه شود که قبل از پرواز از قرص های ضد اضطراب یا نوشیدنی های آرامبخش استفاده کنید تا ضربان قلب تان پایین آمده و بتوانید بر ترس خود غلبه کنید، حتی شاید به شما پیشنهاد شود که قبل از پرواز قرص خواب بخورید تا در طول پرواز بخوابید و این ترس را تجربه نکنید. اما این راهکارها موقتی هستند و ممکن است نتیجه مطلوبی هم نداشته باشند.
انجام کارهای فکری
ممکن است خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی را هم امتحان کرده باشید تا حواس خود را از پرواز پرت کنید، اما یک تکان ناگهانی در طی پرواز کافی است تا دوباره در شرایط پر تنش قرار بگیرید.
هیپنوتیزم درمانی
اگر شما به یک روان کاو مراجعه کنید و راجع به ترس از پرواز با او صحبت کنید، ممکن است به شما هیپنوتیزم درمانی را پیشنهاد کند. انجام این روش برای همه آسان نیست و ممکن است شما در حین جلسات هیپنوتراپی (هیپنوتیزم درمانی) حس خوبی را تجربه نکنید.
رویارویی با پرواز
بهترین روش برای غلبه بر ترس از پرواز، مواجهه با آن است. این همان روش قدیمی است که همیشه به ما توصیه شده است. در معالجات روان کاوی که براساس مواجهه صورت می گیرد، فرد در یک هواپیمای ماکت در تماس با عامل استرس زا قرار می گیرد تا به آن خو بگیرد. این خو گرفتن در زمان طولانی و در شرایط کنترل شده، اتفاق می افتد. یک مطالعه انجام شده در دانشگاه آتلانتا نشان می دهد که با این روش هشت جلسه مورد نیاز است تا شما بتوانید پرواز کنید.
مشکلات مواجهه درمانی
اگرچه انجام این روش توسط درمانگرها بسیار توصیه می شود اما فراموش نکنید که این روش هم مشکلاتی دارد. همیشه کنترل شرایط آسان نیست، گاهی اوقات ممکن است وقتی در محیط عمومی قرار می گیرید، حضور سایر افراد بر ترس شما اضافه کند. بنابراین بهترین کار این است که مواجهه در شرایط بهتر و کنترل شده تری صورت بگیرد. واقعیت مجازی (Virtual Reality) یک روش جایگزین مناسب است.
واقعیت مجازی چیست؟
واقعیت مجازی یک محیط مصنوعی و مجازی است که به کمک نرم افزار ایجاد می شود و شما را در یک محیط شبیه سازی شده سه بعدی قرار می دهد. با کمک واقعیت مجازی این امکان برای شما فراهم می شود که در شرایط مجازی، دنیای واقعی را تجربه کنید.
واقعیت مجازی چگونه کار می کند؟
این کار به شما کمک می کند که عکس العمل های خود را بهتر کنترل کنید و مواجهه با عامل استرس زا را به شکلی هدفمند تجربه کنید. واقعیت مجازی، معمولا از طریق یک فضای نمایش مونتاژ شده عمل می کند و از یک عینک با هدفون و صفحه مجازی استفاده می کند تا شما را در معرض عامل استرس زا قرار دهد.
واقعیت مجازی چه کمکی به درمان ترس از پرواز می کند؟
در واقعیت مجازی، شما در فضایی سه بعدی و کامپیوتری قرار می گیرید که همه فاکتورهای ترس برای شما وجود دارد. شما با کمک حس بینایی، شنوایی و لامسه خود با این فاکتورها درگیر می شوید اما نگران نباشید.
مزیت درمان با واقعیت مجازی
درمان در شرایط کنترل شده
درمانگر در کنار شماست و اوضاع شما را کنترل می کند. خبر خوب این است که با کمک VR ، درمانگر می تواند کنترل بهتری روی اوضاع شما داشته باشد. او می تواند تمام عکس العمل های بدن شما را در حین مواجهه با عامل ترس بررسی کند، یا می تواند شرایط را برای شما تغییر دهد.
درمان به شیوه ای موثر
به یک پرواز واقعی فکر کنید. در یک پرواز، شرایط بلند شدن از زمین و فرود آمدن فقط یک بار اتفاق می افتد و واقعیت این است که این زمان بسیار کوتاه است. هر چند که به نظر شما ممکن است بسیار طولانی باشد. اما در طول درمان با VR ، درمانگر می تواند فرآیند بلند شدن هواپیما از زمین یا فرود آمدن را بارها و بارها تکرار کند یا مدت زمان آن را طولانی تر کند تا شما بتوانید بهتر به این شرایط خو بگیرید.
درمان با شرایط اختصاصی
با کمک VR ، شما می توانید بلند شدن از زمین یا فرود آمدن را که معمولا استرس زا ترین فرآیندها هستند، در شرایط عادی و طوفانی تجربه کنید . این خود، کمک موثری برای درمان ترس شما از پرواز است. هم چنین می توانید تکان های ناگهانی را تجربه کنید. این تمرین به شما کمک می کند که در پروازهای واقعی هم در مواجهه با تکان های هواپیما، آرامش خود را حفظ کنید.
یکی از مزیت های دیگر استفاده از VR این است که به صورت خصوصی و در یک کلینیک انجام شود. بنابراین لازم نیست بیمار شرایط مواجهه با افراد دیگر و نگرانی از بابت خطرات مواجهه در فضای عمومی را هم تحمل کند. این فضای خصوصی، آرامش بیشتری را به شما می دهد و باعث می شود که بدون نگرانی با ترس های خود روبرو شوید و بر آن ها غلبه کنید.
درمان در زمان کوتاه
سرعت درمان در VR ، بسیار بالاتر از درمان های معمولی است که این خود می تواند مراجعه کننده را نسبت به استفاده از این روش، ترغیب کند. هم چنین شما در هنگام کار کردن با VR تجربه حضور در یک محیط جذاب را دارید، هیچ ترسی از شکست ندارید و اگر نتوانید هواپیما را کنترل کنید، هیچ اتفاق بدی نخواهد افتاد. این به شما کمک می کند با جسارت بیشتری پرواز مجازی خود را تجربه کنید.
درمان، تحت نظر درمانگر
VR به درمانگر شما کمک می کند که ببیند زمانی که شما از نظر احساسی و ذهنی دچار ترس شده اید، چه عکس العملی نشان می دهید. این یک موضوع بسیار مهم است، وقتی روان درمانگر متوجه می شود که شما چه عکس العملی را نشان می دهید، می تواند درمان های بهتر و هدفمندتری را به شما بدهد.
یک تجربه واقعی
تعریف مسئله
اجازه بدهید شما را با لوک آشنا کنم. لوک هم مانند شما از پرواز می ترسد. ترس او تا حدی زیاد بود که در حین پرواز، به صورت ناخودآگاه شروع به گریه می کرد. او راه های مختلفی را برای درمان این ترس امتحان کرده بود، سر زدن به کابین خلبان و صحبت با آن ها، صحبت کردن با افراد در طول پرواز، خوردن قرص خواب و مطالعه کتاب های راهنما. اما متاسفانه هیچ کدام از این راه ها تاثیری نداشت و او هم چنان از پرواز می ترسید. او یک فرد موفق در زمینه کاری بود اما به دلیل اجتناب از سفرهای کاری با هواپیما، جایگاه شغلی او هم به خطر افتاده بود و این موضوع ترس او را از پرواز شدیدتر کرده بود.
درمان پیشنهادی
سرانجام او به یک درمانگر مراجعه کرد که استفاده از حقیقت مجازی را به او پیشنهاد کرد.
بهتر است بقیه ماجرا را از زبان خود او دنبال کنیم:
” در طول دو هفته از جلسات درمانی، حدود یک ربع از دو ساعت و نیم جلسه را با دستگاه واقعیت مجازی گذراندم. این دستگاه چیزی فراتر از یک دستگاه مکمل برای درمان است. این دستگاه به شما کمک می کند تا اثر بیشتری را از درمان دریافت کنید. شما در طول این دوره، دلسرد نمی شوید، بلکه این دستگاه به شما کمک می کند تا لحظات دشوار را هدفمندتر و با شیوه بهتری پشت سر بگذارید. این کار به شما امکان می دهد که دنیای واقعی را به شکل مجازی تجربه کنید. دلیل موفقیت این روش این است که مغز نمی تواند تفاوت بین واقعی بودن یا مجازی بودن این شرایط را تشخیص دهد”.
درمان ترس از پرواز با واقعیت مجازی
در اولین جلسه درمان، لوک دچار همان ترس هایی شد که در پرواز واقعی تجربه کرده بود. اما درمانگر به او اطمینان داد که در شرایط امنی قرار دارد و هیچ خطری او را تهدید نمی کند. لوک می گوید که: ” در زمان بین جلسات، همیشه به این فکر می کردم که چگونه حرکات بدن، حالت چهره و تنفسم را تحت کنترل بگیرم. البته بسیار مشتاق بودم که تاکتیک هایی را که یاد گرفته بودم، در زمان درمان به اجرا درآورم”.
نتیجه درمان
سطح استرس بدن لوک در اولین جلسه درمانی، برابر با 2.57 بود ولی در دومین جلسه به 1.17 رسیده بود. این تغییر بزرگ فقط در 30 دقیقه اتفاق افتاده بود. حیرت آور است!!! در سومین جلسه و بعد از یک هیپنوتیزم درمانی، سطح استرس به 0.85 رسیده بود. بعد از پایان دوره درمان، هر بار لوک در پروازی قرار می گرفت و دچار استرس می شد، به تمریناتش در VR فکر می کرد و می توانست شرایط خود را تحت کنترل در آورد و بنابراین با ترس از پرواز برای همیشه خداحافظی کرد.
مزیت درمان
این مزیت استفاده از VR است که به شما کمک می کند روند پیشرفت خود را مشاهده کنید و مهارت های رفتاری و تمرینی خود را در طول درمان استفاده کنید.
مزیت های مختلف VR باعث شده است که در اکثر کشورهای پیشرفته، جلسات روان درمانی به سمت استفاده از VR تمایل پیدا کنند. خوشبختانه در ایران هم این امکان برای کسانی که به ترس از پرواز دچار هستند، فراهم شده است.
در ایران، کلینیک واقعیت مجازی پیلوسکا جایی است که می توانید این تجربه درمانی را پشت سر بگذارید و بر ترس از پرواز (فوبیای پرواز) خود غلبه کنید. این مرکز با بهره گیری از درمانگران مجرب و آموزش دیده به شما کمک می کند که بر ترس های خود غلبه کنید و پروازی لذت بخش را تجربه کنید.
منابع:
مترجم و نگارنده: سیمین معروف